Te Orokohanga ake o te Tangata
e ai ki te iwi Maya
Nā Hana Pōmare e tuhi
Nā Ellie May Logan ngā whakaahua
Nā Hēni Jacob i whakamāori
I te ati ko te hū.
I te ati ko te ngū.
I te ati ko te kore, atu i te wai –
he wai honu rukuruku,
he wai pango kerekere –
he wai pō uriuri.
Kāore he mārama,
He hū noa, he ngū noa.
E ono ngā atua e huihui ana i aua wai mangu piropiro, he mau kahu hurumanu kānapanapa.
Nā rātou ko Hurakan, ko te āhua o te papa e takoto ake nei.
Nā ngā pūmanawa ahurei o tēnā,
o tēnā, ko te manawa o te whenua
me ōna ngoi auaha katoa atu.
Nohopuku ana, kōpipiri ana a
Papa, me te āta taupiri anō ki
a Rangi.
Engari he Ceiba e tupu ana i waenganui, e tupu ana kia tiketike. Nā te rākau nei i tauwehe a
Rangi rāua ko Papa, kia tae
mai ai te mārama, ngā hihi
o te ora, ki te ao.
Tatao ana te toro o ōna pakiaka ki te kōpū o te whenua, taea ana ngā
papa e iwa o Rarohenga, ikeike ana te toro o ōna manga ki runga, taea ana
ngā rangi tuangahuru
mā toru.
Ka kai mai ngā hihi o te rā ki a Papa,
ka kahu haere ngā rākau i tōna kiri,
me te kukune mai o te tini manu.
O te kararehe hei hanga oreore mō tēnei kāinga matomato. Ko ētahi ki te puhikaioreore, rere haere ai ko ētahi ki te papa, ngokingoki haere ai i tēnei ao whakamīharo i whānau mai ai rātou.
Heoi, ka hui ngā atua ki te kōrero mō tētahi hanga ka āta whakamoemiti i a rātou. Kokoa ake ana he paru, ahua mai ana he tāngata.
Engari he kōpīpī, he wairua kore, he ngākau kōhatu te hunga nei kāore i tika tā rātou whakamoemiti i ngā atua.
I konā ka karangahia e Hurakan he āwhā, tukitukia atu ana te iwi nei i ahua ki te paru – kahakina atu ana ki te kore.
Kātahi ka tahuri ngā atua ki te tārai tangata ki te rākau. Engari he pērā anō, he takahi
te iwi nei i tō rātou tapu, i tō rātou mana
he matangurunguru anō te kai a ngā atua.
Ka karanga āwhā anō a Hurakan, haehaetia ana ngā tāngata nei e te ngutu o te tini pōrewakohu – me te huri mai o ngā mea
ora katoa e noho tahi nei ki a rātou ki te tātā, ki te tukituki i a rātou.
Ka mea ā, ka mīere te iwi nei i tāraia
ki te rākau, oma atu ana ki te ngahere,
huri ana hei makimaki noho ki te tāuru
o te wao, ki reira tārere haere ai.
Tērā anō a Xquiq, wahine tapairu o Xibalba – o Rarohenga – ka mea ki te whāwhā i te Cacao, he rākau tapu. Toro ana tōna ringa ki te whawhaki mai i te hue, puta mai ana te upoko pororere o Hunhun-Ahpu, ka tuha ki te kapu o tōna ringa.
I konā ka hapū a Xquiq, he māhanga hautipua te hua – ko Hun-Ahpu,
ko Zbalanque ō rāua ingoa.
Ā, ka tupu a Hun-Ahpu rāua ko Zbalanque. He tama mātātoa, he atamai, he pakirehua. Ka noho ā, ka hoki
haere te tokorua nei ki Xibalba.
He huhua ngā mahi hei whakamātau i a rāua i reira – ko te Awa Toto, ko te Whare Taiaha, ko te Whare Hauaitu, ko te Whare Taika, ko te Whare Ahi, ko te Whare Pekapeka.
Ko te mātātaki whakamutunga, he whakataetae pōro ki tō rāua whaea. Ānana, hinga ana te tapairu o Xilbalba.
Me te aha, ara ake ana anō tō rāua matua, a Hunhun-Ahpu. Riro ana
ko ia hei Atua o te Kānga.
Ā, ka hoki mai a Hun-Ahpu rāua ko Zbalanque ki te Ao Mārama. Ka piki ki te rangi ki reira iri mai ai hei mata aho i te ao, i te pō, arā, ko te rā tēnā, ko te marama tēnā.
Ka noho anō a Hurakan me te kāhui atua ki te whaihanga tangata – he mea poke ngā tāngata hou nei ki te kānga – he kānga mā, he kānga kōwhai.
Mai i taua wā, ā mohoa noa nei, kua noho
ko te kānga – te orokohanga ake o te iwi
nei – koia anō hei oranga mō te iwi.
Kua mutunga kore tā rātou whakatō,
tā rātou kohikohi kānga. Ā, kua mutunga kore anō tā rātou whakamoemiti i ō
rātou atua.
Ngā Mihi
He mihi aroha ki ngā tūpuna o te iwi Maya, nā rātou i tuku iho ngā kōrero whakahirahira.
Kaiwhakamāori: Hēni Jacob.
Kaihoahoa: Spencer Levine.
I whakaputaina tēnei pukapuka i te tau 2013
mō te Tāhuhu o te Mātauranga e HANA Limited,
Pouaka Poutāpeta 12 594, Thorndon,
Te Whanganui-a-Tara 6144, Aotearoa.
Ngā kōrero © Hana Pōmare.
Ngā whakaahua © Ellie-May Logan.
Tēnei pukapuka © Te Karauna.
Kia pūmau te mana. Ngā tono katoa ki te kaiwhakaputa
i te pukapuka.
Nama take 710871.
ISBN 1-877422-64-9.
www.hana.co.nz
Kupu Taka
He rite te whakahua o ngā oropuare o te reo Maya ki tō te reo Māori.
He āhua rite anō ngā orokati, engari: